ورود به درههای صعبالعبور از سالیان پیش با اهداف مختلفی از جمله استفاده نظامی، دسترسی به منابع آب و غذا و ... به اشکال مختلف انجامشده است. بهعنوانمثال در بعضی قلعههای غیرقابل نفوذ بر روی دیوارهها برای مسیرهای عبوری یا برداشت آب و یا راه فرار از درهها استفاده میکردند. میتوان به قلعه ملک بهمن در شاهاندشت، قلعه الموت در گازورخان و قلعه دختر در میانه اشاره کرد. در طی سالیان دراز افراد مختلفی با اهداف مختلف از ماجراجویی تا جستجوی گنج به شیوههای مختلف وارد درههای صعبالعبور میشدند. تاریخچه ورود به درههای فنی و عمودی به همراه کار فنی و دسترسی با طناب در سال 1332 همزمان با ساخت سد کرج (امیرکبیر) و استقرار گردان چترباز و گارد جاویدان ارتش در آن مکان شروع میگردد، دره تکاوران در محل استقرارشان توسط گارد جاویدان ارتش گشایش شد. دره دارای چهار آبشار است که فقط سه ماه از سال آب جاری دارد، اکنون نیز محل تمرین تکاوران تیپ 65 نوهد[1] ارتش است. اولین بار دو شخص نظامی به نامهای آقایان وزیری (وزیری نژاد) و مرتضوی اقدام به شناسایی دره اندرسم (تنهدار) در منطقه چهارباغ مازندران نموده، ولی پس از فرود دوم مجبور به خروج از دره میشوند و در تیرماه سال 1362 تیمی دو نفره به سرپرستی مرحوم رضا اقمشه و حسین سمیع موفق به گشایش دره میشوند.
سال 1373 گروه دارابگرد به سرپرستی آقای عبدالمحمدی اقدام به گشایش دره رغز در استان فارس کرد. سال 1380 گروه خانه کوهنوردان تهران اقدام به گشایش دره کمجل در منطقه سیاهبیشه مازندران نمود. دهه 80 درههای زیادی گشایش شد و هر سال با گشایش مسیرهای جدید، این رشته ورزشی گسترش بیشتری مییافت. مرداد 1384 بزرگترین تراژدی غمانگیز دره نوردی و کوهنوردی ایران رقم خورد، یک گروه 11 نفره از باشگاه خانواده و طبيعت قزوين در دره «اندرسم» جاده چالوس بر اثر وقوع سیل دچار حادثه گشته و تعدادی فوت و مفقود شدند.
مهرماه سال 1388 دوره جستجو و نجات دره توسط U.S.Search And Rescue Organization به میزبانی باشگاه کوهنوردی و اسکی دماوند تهران به مدرسی مجید ثابت زاده در منطقه شاهاندشت برگزار شد.
تا اواخر دهه ۸۰ دره نوردی بر اساس دانش سنگنوردی و با همان فنون و تجهیزات صورت میگرفت. در این زمان گروههایی به فعالیتهای تخصصیتر در خصوص دره نوردی پرداختند و سعی در بروز رسانی فنون دره نوردی و گشایشهای بیشتر داشتند.
بهار سال 1391 اولین همایش کشوری دره نوردی در نیشابور و در تابستان همان سال همایش دوم در کرج برگزار شد. دستاورد این همایشها لزوم آموزش دانش روز دره نوردی بود که در این راستا در پاییز سال 1391 به میزبانی هیئت کوهنوردی اصفهان و گروه کوهنوردی آراد، دوره رسمی دره نوردی توسط آکادمی دره نوردی آمریکا[2] در اصفهان تحت نظر آقای ریچارد کارلسون[3] برگزار شد.
این آموزشها شامل دو دوره متفاوت هنر دره نوردی[4] و تکنسین نجات دره[5] بود که در مدت 15 روز برگزار شد.
تابستان 1392 سومین همایش کشوری دره نوردی در قرارگاه فدراسیون در پلور برگزار شد و در پاییز همان سال اولین مانور مشترک نجات در دره توسط هلالاحمر و شرکتکنندگان دوره تکنسین نجات دره برگزار شد.
سال 1392 برای اولین بار در فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی جمهوری اسلامی ایران بخش دره نوردی راهاندازی گردید. در حال حاضر در ایران، تنگ الیت واقع در جاده چالوس مازندران سختترین دره ایران است که دارای درجه 3C4XIII است؛ که در سال ۱۳۹۲ توسط گروه کوهنوردی آراد گشایش شد. این دره به خاطر حجم بالای آب آن باعث شده تا سنگها لیز، آبدیده و سخت گشته، جریانهای آبی خطرناک به وجود آمده و سفیدی و کف آلوده بودن آب باعث عدم دید مناسب زیر آب و حوضچهها گردیده است.
گردآوری :حسین الوندی، حمید حیدری و امیر جلوانی
منبع: طرح درس کارآموزی دره نوردی
1. نیروهای ویژه هوابرد
[2]. ACA
[3]. Rich R Carlson
[4]. ART of Canyoneering
[5]. Canyon Rescue Technician